Hieronim Rafał Łopaciński (1860-1906) – herbu Lubicz, pseud. Rafał Lubicz – językoznawca, etnograf, historyk, bibliofil, członek Akademii Umiejętności w Krakowie.
Urodził się w 30 września 1860 roku w Ośnie Górnym na Kujawach. Był synem Ludwika oraz Marii z Krusiewiczów. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Brześciu Kujawskim, następnie do Męskiego Gimnazjum Klasycznego w Kaliszu. W latach 1879–1883 studiował filologię na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Za postępy w nauce w 1881 r. otrzymał złoty medal. Po zakończeniu studiów podjął pracę jako nauczyciel języków starożytnych w III Gimnazjum w Warszawie, a od 1 stycznia 1884 r. rozpoczął pracę nadetatowego nauczyciela filologii i historii w Gimnazjum Męskim w Lublinie. W 1900 r. został powołany na członka-korespondenta krakowskiej Akademii Umiejętności. W 1896 r. został odznaczony Orderem św. Anny, a w 1888 r. Orderem św. Stanisława.
Jego zainteresowania naukowe dotyczyły: językoznawstwa, ludoznawstwa, gwar ludowych, zabytków kultury ludowej, przemysłu artystycznego jak również zwyczajów. Jego prace naukowe były wysoko cenione przez środowisko uniwersyteckie. W 1901 r. przygotował „Wystawę sztuki i starożytności”, na której prezentowano zbiory antropologiczne, modele chat, ubiory, narzędzia, rzemiosło artystyczne. Łopaciński współpracował z pismem geograficzno-etnograficznym „Wisła”, utrzymywał także liczne kontakty naukowe m.in. z Janem Karłowiczem, Adamem Antonim Kryńskim, Janem Łosiem, Wojciechem Kętrzyńskim.
Zmarł 25 sierpnia 1906 roku wskutek wypadku drogowego – doznając ciężkich i śmiertelnych obrażeń. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.
Bogata spuścizna rękopiśmienna po jego śmierci, zgodnie z jego wolą, została przekazana Akademii Umiejętności w Krakowie, natomiast księgozbiór został odkupiony od rodziny przez Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego. Pozwoliło to na utworzenie 26 maja 1907 r. w Lublinie biblioteki jego imienia.
- Akta osobowe Hieronima Łopacińskiego nauczyciela Gimnazjum Męskiego w Lublinie w latach 1883-1907
zespół: 35/531/0, Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Uwierzytelniony odpis aktu urodzenia Hieronima Rafała Łopacińskiego urodzonego 30 września 1860 r., syna Ludwika – dzierżawcy i Marianny z Krusiewiczów
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Brześć Kujawski, 30 lipca 1870 r.
zespół: 35/531/0 Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Dyplom ukończenia Uniwersytetu Warszawskiego Wydziału Historyczno-Filozoficznego przez Hieronima Łopacińskiego
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Warszawa, 31 grudnia 1883 r.
zespół: 35/531/0, Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Pismo Warszawskiego Okręgu Szkolnego do Dyrektora Gimnazjum w Lublinie zawiadamiające, że od 29 grudnia 1883 r. Hieronim Łopaciński podejmuje pracę w gimnazjum lubelskim jako nauczyciel języków starożytnych i historii
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Warszawa, 14 stycznia 1884 r.
zespół 35/531/0, Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Lista stanu służby Hieronima Łopacińskiego
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 2 stycznia 1884 r.
zespół: 35/531/0, Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Korespondencja Hieronima Łopacińskiego i Zygmunta Glogera
do dra Wacława Lasockiego z lat 1903-1906
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1903-1906
zespół: 35/93/0 Akta ze zbiorów Stowarzyszenia “Muzeum Lubelskie”, sygn. 118.
- Referaty Hieronima Łopacińskiego dotyczące fabryki ceramicznej w Tomaszowie i Lubartowie oraz dziejów przemysłu artystycznego w Polsce
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: b.m., ok. 1903 r.
zespół: 93/35/0, Akta ze zbiorów Stowarzyszenia “Muzeum Lubelskie”, sygn. 145.
- Akt zgonu Hieronima Rafała Łopacińskiego tragicznie zmarłego 24 sierpnia 1906 r. w Lublinie
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 14/27 sierpnia 1906 r.
zespół: 35/1859/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Nawrócenia św. w Lublinie, sygn. 90, nr aktu 305/1906 r.
- Telegram zawiadamiający o śmierci Hieronima Łopacińskiego
zespół: 35/531/0, Gimnazjum Męskie Lubelskie 1866-1915, sygn. 723.
- Statut Towarzystwa Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 12 marca 1907 r.
zespół: 35/169/0, Urząd Gubernialny Lubelski do Spraw Stowarzyszeń, sygn. 101.
- Wykaz stowarzyszeń społecznych, działających na terenie miasta Lublina, w którym pod poz. 11 figuruje: „Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie” działające na mocy statutu z dnia 10 marca 1921 r.
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, b.d.
zespół: 35/412/0, Starostwo Grodzkie Lubelskie 1928-1939, sygn. 27.
- Grób Hieronima Łopacińskiego na cmentarzu komunalnym przy ulicy Lipowej w sekcji III
Miejsce i data wykonania fotografii: Lublin, 1963 r.
Autor fotografii: Anatoliusz Czerepiński
zespół: 35/2407/153, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Lublinie, sygn. 150.
Pingback: Hieronim Łopaciński – Lubelak z wyboru – LUBELSKIE ARCHIWUM CYFROWE