Czechowicz, Józef

Józef Czechowicz (1903-1939)pseud. H. Zasławski, J. Surmacz, K. Sułek, Iwan Modry czy L. Starońskipoeta awangardowy dwudziestolecia międzywojennego, redaktor czasopism literackich i dziecięcych, wydawca, dziennikarz.

Urodził się 15 marca 1903 r. w Lublinie. Syn Pawła Czechowicza, woźnego w banku i Małgorzaty z Kutów, praczki. Ukończył gimnazjum w Lublinie. W 1920 r. brał udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Lublinie. W latach 1925-1927 był kierownikiem Lubelskiej Szkoły Specjalnej. Następnie studiował w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i pracował równocześnie w Instytucie dla Głuchoniemych i Ociemniałych. Współpracował z grupą poetycką “Kwadryga”. Brał udział w życiu literackim Lublina, redagował dodatek literacki do “Ziemi Lubelskiej”. W 1930 r. po wydaniu tomu Dzień jak co dzień otrzymał stypendium Funduszu Kultury Narodowej na wyjazd do Paryża. Z powodu złego stanu zdrowia po powrocie do kraju nie podjął już pracy nauczycielskiej. Sekretarz i redaktor naczelny “Ziemi Lubelskiej”. W 1932 wraz z Franciszką Arnsztajnową założyli lubelski oddział Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1933 r. przeniósł się do Warszawy i podjął pracę w centrali wydawnictwa Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Redagował pisma dla dzieci “Płomień” i “Płomyczek”. Współpracował z “Pionem” i “Kameną”, gdzie drukował wiersze, prozę artystyczną, dramaty, artykuły i przekłady z poezji słowiańskich, francuskiej i angielskiej. Od 1939 pracował w dziale literackim Polskiego Radia. Po wybuchu wojny wraz z grupą dziennikarzy wyjechał do Lublina, gdzie zginął 9 września 1939 r., w czasie bombardowania miasta.

W Lublinie w 1968 r. powstało Muzeum Józefa Czechowicza, a w 30-tą rocznicę jego tragicznej śmierci przy budynku Poczty Polskiej odsłonięto pomnik, na którym wyryto Józef Czechowicz, Poeta, 15 III 1903 – 9 IX 1939. Obecnie miejsce to nosi nazwę Plac Józefa Czechowicza.


  • Akt urodzenia Józefa Czechowicza urodzonego 15 marca 1903 r. w Lublinie, syna Pawła i Małgorzaty z Sułków
    Miejsce i data wystawienia dokumentu:  Lublin, 19 marca 1903 r.

    zespół: 35/1859/0, ASC Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie, sygn. 87, akt nr U79/1903 r.
Komentarz: Na marginesie księgi znajduje się adnotacja dotycząca sprostowania nazwiska matki poety, które w akcie urodzenia zapisane zostało jako “Małgorzata z Kutów”.

  • Wpis poświadczający zameldowanie Józefa Czechowicza w Lublinie przy ul. Narutowicza 23 nr lokalu 1
    Miejsce sporządzenia i daty skrajne księgi: Lublin, 1931-1951
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi meldunkowe miasta Lublina, sygn. 1125

W niniejszej książce meldunkowej Józef Czechowicz figuruje jako kierownik szkoły specjalnej, który w dniu 13 czerwca 1933 r. przeniósł się z ul. Radziwiłłowskiej nr 3, a następnie wymeldował się i po przeprowadzce mieszka w Warszawie (ul. Dobra nr 6/10)


  • Kwestionariusz autorski Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego Oddziału Sztuki i Kultury wypełniony własnoręcznie przez Józefa Czechowicza.
    Miejsce i data wystawienia dokumentu: Lublin, 1 sierpnia 1923 r.

    zespół: 35/403/0, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 3263.
Komentarz: Pismo zawiera dane osobowe poety oraz jego pseudonim artystyczny: Iwan Modry.

  • Wykaz literatów zamieszkałych w mieście Lublin sporządzony przez Oddział Sztuki i Kultury Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w 1923 r.
    Miejsce i data wystawienia dokumentu: Lublin, 1923 r.

    zespół: 35/403/0, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 3263.

  • Pismo wraz ze statutem stowarzyszenia pn: Związek Literatów w Lublinie
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu:  Lublin, 8 kwietnia 1935 r.

    zespół: 35/403/0, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 942.
Komentarz: Pismo zawiera własnoręczne podpisy wraz z danymi osobowymi założycieli Związku Literatów Polskich w Lublinie: Franciszki Arnsztajnowej, ks. Ludwika Zalewskiego, Józefa Łobodowskiego, Antoniego Madeja, Anieli Fleszarowej, Ludwika A. Kamykowskiego.
Związek Literatów powstał w Lublinie 21 maja 1932 roku. Jego założycielami byli: Franciszka Arnsztajnowa, Józef Czechowicz, Wacław Gralewski, Kazimierz Andrzej Jaworski, Józef Nikodem Kłosowski, Józef Łobodowski, Antoni Madej i Bronisław Ludwik Michalski. Pierwszym prezesem związku został Józef Czechowicz, sekretarzem zaś Antoni Madej. We wrześniu tegoż roku, odbyło się walne zebranie pisarzy, powołujące do życia Związek Zawodowy Literatów Polskich, z zarządem głównym w Lublinie. W latach 1932-34 prezesem była Franciszka Arnsztajnowa, 1934-35 Antoni Madej i 1935-39 Józef Łobodowski.

  • Pisma w sprawie rejestracji statutu Związku Literatów Polskich w Lublinie przez Józefa Czechowicza, Franciszkę Arnsztajnową, Antoniego Madeja i Wacława Gralewskiego.
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 21 września 1932 r.

    zespół: 35/412/0, Starostwo Grodzkie Lubelskie, sygn. 60.

  • Fotografia Józefa Czechowicza
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Kazimierz, b.d.

    zespół: 35/1420/0, Wydawnictwo Lubelskie w Lublinie, sygn. 211.

  • Grób Józefa Czechowicz na cmentarzu komunalnym przy ulicy Lipowej
    Autor i data wykonania fotografii: Anatoliusz Czerepiński, 1964 r.
    zespół: 35/2407/153, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Lublinie, sygn. 168.

BIBLIOGRAFIA
  • Czechowicz – w poszukiwaniu ukrytego miasta, red. M. Skrzypek, A. Kiszka, A. Zińczuk, Lublin 2008
  • Czechowicz i Muzeum jego imienia, tekst J. Zięba, oprac. i wybór zdjęć E. i M. Łosiowie, Lublin 1980
  • Doroszewski J., Słownik biograficzny nauczycieli miasta Lublina w latach 1918-1939, Lublin 2007
  • Gzella A., L., Czechowicz Józef, [w:] Materiały do słownika publicystów i dziennikarzy polskich, Zeszyty Prasoznawcze, 1971, nr 2
  • Gzella A., L., Czechowicz Józef, [w:] Słownik biograficzny miasta Lublina, T. I, Lublina 1993
  • Józef Czechowicz, oprac. A. K. Waśkiewicz, Warszawa 1991
  • Wyka K., Rzecz wyobraźni, Warszawa 1959
  • Kłak T., Czechowicz – mity i magia, Kraków 1973
  • Konstankiewicz A., Józef Czechowicz – w zasobie lubelskiego Archiwum, APLA”. Biuletyn AP w Lublinie, nr 2(9) 2013, s. 17-18
  • Mrozowski W., Cyganeria, Lublin 1963