Klonowic, Sebastian

Sebastian Klonowic (Klonowicz) łac. Acernus (1545-1602),  poeta, kompozytor, przedstawiciel  schyłkowego okresu renesansu w poezji polskiej,  mieszczanin i rajca lubelski, sympatyk ruchu reformacyjnego.

Pochodził z wielkopolskich Sulmierzyc. Posiadał wszechstronne wykształcenie humanistyczne, opanował też podstawy prawa. Podróżując odwiedził Węgry, Czechy, Ruś Czerwoną. Około 1568 r. zamieszkał na stałe w Lublinie. Sprawował kolejno funkcje pisarza rady i pisarza kancelarii wójtowski-ławniczej. Za sprawą dobrych kontaktów z kanclerzem Janem Zamoyskim, przez krótki okres był też rektorem szkoły w Zamościu (1589). Ostatecznie wrócił do Lublina, gdzie został wójtem i wszedł do rady miejskiej. Trzykrotnie powierzano mu także godność burmistrza.

W spuściźnie poetyckiej Klonowica znalazły się utwory pisane zarówno w języku łacińskim, jak i po polsku. Zadebiutował przekładem Vitae regum Polonorum Klemensa Janickiego, który dedykował staroście krakowskiemu Janowi Firlejowi z Dąbrowicy (1576). Do znanych jego dzieł należy moralizatorski poemat Philtron (1582). Z kolei podróż na Ruś Czerwoną zaowocowała utworem Roxolania (1584), zawierającym ciekawe i nieszablonowe opisy miast i wsi, otaczającej przyrody, obyczajów mieszkańców, czy też krytykę panujących stosunków społecznych. Po śmierci Jana Kochanowskiego wydał Żale nagrobne (1585), będące jego pożegnaniem nie tylko z wielkim poetą, lecz w jego przekonaniu również z odchodzącą epoką. Pokłosiem wyprawy do Gdańska na barkach flisackich stał się napisany po polsku Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą (1595). Najciekawszym dziełem Klonowica jest bez wątpienia poemat satyryczny Worek Judaszów to jest Złe nabycie majętności (1600), odsłaniający lubelski świat przestępczy, a poprzez zastosowane alegorie mający charakter uniwersalny. Pod koniec życia poety w jednej z oficyn ariańskich ukazał się utwór, nad którym pracował przez szereg lat: Victoria deorum, veri herois educatio. Skierowany do szlachty, poddawał krytyce jej obyczaje, moralność, ucisk chłopa. Akcenty antyklerykalne sprawiły, że poemat znalazł się na indeksie ksiąg zakazanych, a sam autor został posądzony o sprzyjanie i propagowanie Reformacji.

  • Wpis dotyczący kupna kamienicy narożnej od Jana Łabędzia znajdującej się na rynku lubelskim, przez Stanisława Wiślickiego zwanego kramarzem, ojca Agnieszki a żony Sebastiana Klonowica
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1547 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 126.
  • Opis pożaru Lublina w nocy z 7 na 8 maja 1575 r. sporządzony przez Sebastiana Klonowica
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1575 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn 152.
Komentarz: Opis zwiera dane dotyczące ówczesnej architektury Lublina przed pożarem, skreślony pięknym literackim językiem, klasyczną łaciną, znacznie odbiegającym od języka urzędowego.
  • Ozdobny wpis na rozpoczęcie 1577 r. sporządzony przez Klonowica
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1577 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn 13
  • Wpis informujący o objęciu przez Klonowica stanowiska pisarza wójtowskiego w styczniu 1576 r.
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, styczeń 1576 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn 12.
  • Sentencja napisana przez Klonowica na początek 1581 r.
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1581 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 14.
  • Spór dotyczący zagarnięcia kamienicy i ogrodów od Wiślickich przez Klonowica
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 14.
Wpisy dotyczące powyższego sporu pojawiają się na kartach ksiąg sądowych lubelskich w latach 1582-1606.
  • Sentencja napisana przez Klonowica na początek 1582 r.
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1582 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 14.
  • Oblata listu dobrego urodzenia Sebastiana Acernusa (Klonowica)
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1582 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 18
Tłumaczenie listu dobrego urodzenia
Stanął przed sądem znakomity i sławetny Sebastian Fabian Acernus obywatel i rajca lubelski i przedstawił dokument pergaminowy zawierający jego rodowód, wydany przez radę miasta Sulmierzyc, z przywieszoną pieczęcią tego urzędu, prosząc o wpisanie go do ksiąg miejskich. Brzmienie tego dokumentu jest następujące: My rajcy miasta Sulmierzyc oznajmiamy wszystkim i każdemu z osobna, że przybyli do naszej siedziby znakomici i sławetni: rajca Albert Kot, wójt Błażej Białek oraz młynarz Michał Pietrzałek, obywatele miasta Sulmierzyc, ludzie dojrzałego wieku i dobrych obyczajów. Za sprawą szlachetnego Andrzeja Kalisska, również obywatela Sulmierzyc […] zeznali, wznosząc dwa palce ku niebu, że ów szlachetny Sebastian Acernus jest naturalnym i prawym synem szlachetnego niegdyś Jana Acera, zwanego Klon, posiadacza gruntu oraz leżącego nad rzeką Orlą młyna Długołęka, i jego prawowitej małżonki, szlachetnej Anny Pietrzałkówny. Małżonkowie Jan i Anna zawarli związek małżeński wedle zasad świętego kościoła katolickiego, wiary małżeńskiej dochowali sobie nawzajem do końca, aż do śmierci Jana, i wspomnianego szlachetnego Sebastiana Acernusa spłodzili. Sebastian od początków swojego życia pozostając w Sulmierzycach pod naszą jurysdykcją świetnie został wykształcony i już w wieku chłopięcym poświęcił się muzom. W latach młodzieńczych z racji nie tylko zwyczaju, lecz także pragnienia nauk do obcych dzielnic i miast udał się, ciesząc się zawsze szlachetną sławą i prawą opinią wśród współtowarzyszy. My zaś wszystkim i każdemu z osobna swą godnością i powagą pragniemy oznajmić, szczególnie zaś miastom, wsiom, korporacjom, cechom, i wszelkim władzom, że szlachetny Sebastian Acernus jest prawym człowiekiem i został zrodzony przez prawowitych małżonków. Działo się w Sulmierzycach w poniedziałek po święcie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1576 r. (tłumaczenie: Anna Chursan)

Komentarz: Rajcy sulmierzyccy zawiadamiają rajców, ławników i wójtów m. Lublina, że Sebastian Acernus pochodzi z prawego łoża i jest synem Jana Klona oraz Anny Pietrzałkówny, Sulmierzyce 20 VIII 1576 r.

  • Informacja o objęciu przez Sebastiana Fabiana Klonowica stanowiska wójta w mieście Lublin
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1582 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 17.
  • Sprawa o pobicie Agnieszki Klonowicowej przez matkę Małgorzatę Bachusową
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1586 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 15.
  • Zatarg między Małgorzatą Bachusową a Sebastianem Klonowicem
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1588 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 15.
  • Wpis poświadczający pobyt Klonowica w Zamościu
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin,  1590 r.
    zespół: 35/61/0, Akta miasta Zamościa, sygn. 19.
  • Wpisy z księgi wójtowsko-ławniczej sporządzone za wójtostwa Sebastiana Klonowica
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1593 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Księgi miasta Lublina, sygn. 18.
  • Notatki Jana Riabinina dotyczące pomysłu stworzenia słownika biograficznego miasta Lublina zaczynającego się od Sebastiana Klonowica.
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, okres 20-lecia międzywojennego
    zespół: 35/627/0, Spuścizna Jana Riabinina (1878-1942), sygn. 27.
  • Notatka Jana Riabinina dotycząca błędnej daty zgonu Sebastiana Klonowica zamieszczonej na tablicy pamiątkowej w Kaliszu  oraz tablicy pamiątkowej ufundowanej przez Sebastiana Kajka mieszczanina lubelskiego i krewnego nieboszczyka, który ufundował tablicę ku czci Klonowica w 1858 r. w kościele farnym
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin,  okres 20-lecia międzywojennego
    zespół: 35/627/0, Spuścizna Jana Riabinina (1878-1942), sygn. 27.
  • Notatki Jana Riabinina dotyczące Kolonowica sporządzone na podstawie ksiąg miejskich lubelskich i zamojskich
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin,  okres 20-lecia międzywojennego
    zespół: 35/627/0, Spuścizna Jana Riabinina (1878-1942), sygn. 27.
  • Zapis dotyczący kamienicy przy ul. Rynek 2, należącej dawniej do Klonowica, a obecnie do Kasa Rodziny Surzyckich
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin,  1935 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, 1918-1939, sygn.  3936.
  • Plan sytuacyjny kamienic na Rynku w Lublinie
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin,  1935 r.
    zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, 1918-1939, sygn. 3936.

BIBLIOGRAFIA
  • Nadolski B., Sebastian Fabian Klonowic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. XIII, Wrocław 1967-1968
  • Stankowa M., Sebastian Klonowic, pisarz i rajca miasta Lublina 1573-1602, “Archeion”, T. 46, 1967, s. 93-109.
  • Wiśniewska H., Renesansowe życie i dzieło Sebastiana Fabiana Klonowicza, Lublin 1985

Publikacja źródła:

  • Detmerski J., Nowe szczegóły do życiorysu Klonowica, “Ateneum” , T. 1, 1882, s. 512-513.