Aleksander Henryk Świętochowski (1848-1938) – pseud. Władysław Okoński, Poseł Prawdy, O. Remus, Oremus, Liber, Gezyasz, Nauczyciel i in.; dramaturg, prozaik, krytyk literacki, historyk, filozof, działacz społeczno-oświatowy i wybitny ideolog pozytywizmu.
Urodził się 18 stycznia 1849 roku w Stoczku Łukowskim jako syn Feliksa Świętochowskiego, nauczyciela Szkoły Elementarnej w Stoczku i Michaliny z domu Skupiewskiej. Lata szkolne spędził w Siedlcach i w Lublinie, gdzie ukończył gimnazjum w 1866 roku. Studiował historię w Szkole Głównej w Warszawie, a tytuł doktora filozofii uzyskał na Uniwersytecie w Lipsku. Należał do czołowych ideologów i przywódców pozytywizmu warszawskiego. Współpracował z wieloma pismami m.in. z “Przeglądem Tygodniowym”, “Niwą”, “Prawdą”, “Kulturą Polską”, “Humanistą Polskim”.
Do najbardziej znanych utworów Świętochowskiego należą: w dziedzinie publicystyki artykuł programowy My i wy opublikowany w “Przeglądzie Tygodniowym” (1871), cykl artykułów napisanych wspólnie z L. Mikulskim Praca u podstaw opublikowanych w “Przeglądzie Tygodniowym” (1873); nowele: O życie (1879), Klemens Boruta (1880), Oddech (1886), Bartłomiejka (1900); powieści Dyrgałowie (1913), Nałęcze (1928), Twinko (1936); dramat: Niewinni (1875), Helvia (1876), Aspazja (1885); utwory zwane przez autora bajkami: Hymn niemych (1888), Wesele Satyra (1889), felieton ciągły Liberum veto. Uprawiał także krytykę literacką, najważniejsze studia poświęcił twórczości Henryka Sienkiewicza (“Prawda” 1884) i Bolesłwa Prusa (“Prawda” 1890).
Zmarł 25 kwietnia 1938 r. w Gołotczyźnie pod Ciechanowem.
- Akt urodzenia Aleksandra Henryka Świętochowskiego urodzony 18 stycznia 1849 r. w Stoczku Łukowskim, syna Feliksa i Michaliny z domu Skupiewskiej
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Stoczek, 8 lutego 1849 r.
zespół: 35/1927/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Stoczku, sygn. 38, nr aktu urodzenia 13/1849 r.
Świadectwo ukończenia Gimnazjum Wojewódzkiego Lubelskiego przez Aleksandra Świętochowskiego
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 18/30 czerwca 1866 r.
zespół: 35/527/0, Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie 1815-1866, sygn. 492.
Założona po kasacie kolegium jezuickiego wojewódzka szkoła świecka w Lublinie nosiła początkowo nazwę akademickiej, od 1871 r. zaś szkoły wydziałowej. Na jej czele stał rektor (od 1890 r. prefekt), który sprawował nadzór nad szkołami podwydziałowymi i parafialnymi. Po trzecim rozbiorze w czasie okupacji austriackiej szkoła wydziałowa została przekształcona w pięcioletnie gimnazjum zwane Collegium Academicum Lubliniense. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego reaktywowano szkołę wydziałową jako departamentową, którą po utworzeniu Królestwa Polskiego przemianowano najpierw na szkołę wydziałową, a w 1833 r. na Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie (od 1837 r. Gimnazjum Gubernialne Lubelskie). Utworzenie w 1839 r. Okręgu Naukowego Warszawskiego spowodowało podporządkowanie oświaty w Królestwie Polskim Ministerstwu Oświecenia w Petersburgu. Dyrektor GWL były pod bezpośrednim zwierzchnictwem kuratora. Na świadectwie maturalnym znajdują się przedmioty oraz oceny uzyskane przez Aleksandra na zakończenie nauki w GWL, w systemie siedmioklasowym. Program gimnazjum przewidywał wówczas naukę następujących przedmiotów: religii, języka polskiego i rosyjskiego, języków klasycznych (greki i łaciny), dwóch języków nowożytnych zachodnioeuropejskich (niemieckiego i francuskiego), logiki, arytmetyki, geografii elementarnej, algebry, geometrii analitycznej, geografii powszechnej, geografii matematycznej, historii powszechnej, historii Rosji i Polski, historii naturalnej, fizyki, chemii, kaligrafii i rysunków. Należy dodać, że w klasie piątej w ramach zajęć z geometrii wykładano solidometrię, w szóstej zaś trygonometrię. Siatka zajęć uczniów GWL w latach 1864-1866 była tak ustawiona, że największy nacisk kładziono na edukację językową, następnie na nauki matematyczno-przyrodnicze, historię powszechną z dziejami Rosji, religię, kaligrafię, oraz rysunek. Zajęcia z historii Polski zostały już wówczas zepchnięte na margines w siatce zajęć. Do 1866 r. w GWL obowiązywał polski język wykładowy, z wyjątkiem nauki języka rosyjskiego, historii powszechnej i historii Rosji. Egzamin maturalny składał się z dwóch części: z egzaminu pisemnego z języka polskiego i łaciny oraz egzaminu ustnego ze wszystkich przedmiotów. Absolwenci otrzymywali patent dojrzałości w języku polskim, drukowany na czerpanym papierze. Na mocy postanowienia Komitetu Urządzającego w sprawie reorganizacji szkolnictwa w Królestwie Polskim gimnazjum lubelskie w lipcu 1866 r. przestało istnieć. Należy dodać, że na mocy w/w postanowienia, zgodnie z ogólnym kierunkiem oświatowej polityki caratu, szkolnictwo średnie w guberni lubelskiej, augustowskiej i w trzech placówkach guberni warszawskiej, zostało przekształcone w szkoły mieszane poddane całkowitej rusyfikacji.
- Wpis do księgi genealogicznej guberni lubelskiej Feliksa Świętochowskiego herbu Dołęga wraz z żoną Michaliną oraz dwoma synami: Aleksandrem Henrykiem i Stanisławem Teofilem
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 29 marca 1866 r.
zespół: 35/233/0, Deputacja Szlachecka Guberni Lubelskiej, sygn. 110.
- Akta Inspekcji Budowlanej miasta Lublina nieruchomości położonej przy ul. Świętochowskiego 11
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1932-1940
zespół: 35/22/0, Akta miasta Lublina, Inspekcja Budowlana m. Lublina, sygn. 5391.
- Legitymacja szlachectwa Feliksa Świętochowskiego urodzonego 28 maja 1825 r., syna Antoniego i Apolonii z Podlewskich, herbu Dołęga.
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 28 sierpnia 1865 r.
zespół: 35/233/0, Deputacja Szlachecka Guberni Lubelskiej, sygn. 132.
