Prus, Bolesław

Bolesław Prus. Źródło: Archiwum Państwowe w Lublinie

Bolesław Prus (1847-1912) – właściwie Aleksander Głowacki, powieściopisarz, nowelista i publicysta okresu pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel i popularyzator wiedzy, społecznik, propagator turystyki pieszej i rowerowej.

Urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie. Syn Antoniego Głowackiego, dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach, oraz Apolonii z Trembińskich. Po wczesnej śmierci rodziców opiekę nad nim przejęła babka Marcjanna Trembińska mieszkająca w Puławach, a po jej śmieci ciotka Domicella Olszewska z Trembińskich zamieszkała w Lublinie. Naukę rozpoczął w szkole realnej w Lublinie, następnie uczęszczał do gimnazjum w Siedlcach i w Kielcach. Wziął udział w powstaniu styczniowym, silnie kontuzjowany dostał się do niewoli. Osadzony przez władze rosyjskie w więzieniu w Lublinie, został zwolniony za poręczeniem ciotki i powrócił do Gimnazjum Lubelskiego, które ukończył w 1866 r. Rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej, jednak trudności finansowe oraz konflikty z profesorami zmusiły go do zmiany uczelni na Instytut Rolniczo-Leśny w Puławach, której także nie ukończył. Od tej pory kształcił się sam, pracując dorywczo jako korepetytor oraz robotnik fabryki. Stabilizacja w życiu pisarza nastąpiła po otrzymaniu propozycji współpracy z warszawską prasą: “Mucha”, “Kolce” “Kurier Warszawski”. Związał się z radykalną grupą pozytywistów “Przeglądu Tygodniowego”, na czele, której stał Aleksander Świętochowski, mimo że sam wolał kierunek bardziej umiarkowany. Swoje poglądy opublikował w “Nowinach” pt. Szkic programu. Do najbardziej znanych jego utworów należą: Anielka (1880), Kamizelka (1881 r.), Katarynka (1882 r.), Grzechy dzieciństwa (1883), Placówka (1885 r.), Lalka (1887-1889 druk. w odcinkach w “Kurierze Codziennym”), Emancypantki (druk. w “Kurierze Codziennym” od 1891 r.), Faraon (druk. w “Tygodniku Ilustrowanym” od 1895 r.). Zmarł 19 maja 1912 r. w Warszawie.


  • Akta osobowe aplikanta Leona Głowackiego
    Miejsce sporządzenia i daty skrajne jednostki: Lublin, 1853-1856
    zespół: 35/115/0, Rząd Gubernialny Lubelski 1837-1866, Akta osobowe, sygn. 587.

  • Akt małżeństwa Antoniego Głowackiego z Apolonią Trembińską
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Wożuczyn, 20 listopada 1831 r.
    zespół: 35/1961/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Wożuczynie, sygn. 24, nr aktu 13/1831 r.

  • Akt urodzenia Aleksandra Głowackiego, urodzonego 20 sierpnia 1847 r., syna Antoniego i Apolonii z domu Trembińskiej
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Hrubieszów, 26 grudnia 1847 r.
    zespół: 35/1961/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Wożuczynie, sygn. 38, nr aktu 102/1847 r.

  • Akt małżeństwa Klemensa Olszewskiego i Domicelli Trembińskiej
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 22 czerwca 1856 r.
    zespół: 35/1859/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej św. Jana w Lublinie, sygn. 39, nr aktu 60/1856 r.

  • Podanie Aleksandra Głowackiego skierowane do Dyrektora Gimnazjum Wojewódzkiego Lubelskiego z prośbą o zgodę na jego wyjazd do Kielc ze względu na chorobę brata
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1865 r.
    zespół: 35/527/0, Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie 1815-1866, sygn.421.

  • Świadectwo maturalne Aleksandra Głowackiego (Bolesława Prusa)
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 30 czerwca 1866 r.

    zespół: 35/527/0, Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie, sygn. 845.

  • Akt małżeństwa Aleksandra Głowackiego i Oktawii Trembińskiej
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: kościół pw. Św. Ducha w Lublinie, 14 stycznia 1875 r.
    zespół: 35/1859/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej św. Jana w Lublinie, sygn. 58, s. 192, nr aktu 7/1875 r.
nr zespołu 1859, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej św. Jana w Lublinie, sygn. 58, s. 192, aktu małżeństwa nr 7/1875 r.

Akt małżeństwa Aleksandra Głowackiego (liczącego 27 lat, kawalera i literata, s. Antoniego i Apolonii z Tremblińskich) i Oktawii Trembińskiej (c. Juliana i Katarzyny z Popławskich) zawarty 14 stycznia 1875 r. w Lublinie.


  • Fotografie Bolesława Prusa
    Miejsce i data wykonania fotografii: b.m., b.d.
    Autor fotografii: nieznany
    zespół: 35/633/0, Zbiór fotografii i pocztówek, sygn. 13.

  • Materiały dotyczące działalności Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie
    zespół: 35/746/0, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Puławach, Wydział Kultury, sygn. 307.
Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie zostało zorganizowane zgodnie z koncepcją prof. dr Feliksa Araszkiewicza, polonisty z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wybitnego znawcy życia i twórczości autora “Lalki”, bywalca Nałęczowa. Muzeum gromadzi pamiątki i materiały dokumentujące życie i twórczość pisarza, ze szczególnym uwzględnieniem jego związków z Nałęczowem i rodzinną Ziemią Lubelską. Muzeum Bolesława Prusa zajmuje salę w Pałacu Małachowskich w Nałęczowie, gdzie zamieszkiwał podczas wakacji. W 1882 r. przybył po raz pierwszy do Nałęczowa jako kuracjusz, z nadzieją wyleczenia lęku przestrzeni (agorafobii). Leczył się i odpoczywał corocznie w latach 1882-1910. Do dziś jego imieniem nazywane są miejsca, w których najczęściej go widywano: Góra Prusa, wąwóz czy Domek Prusa. Biblioteka nałęczowska nosiła imię Prusa i Żeromskiego, zaś wybudowane w 1904 r. “Kąpiele Tanie” przeznaczone dla okolicznych rzemieślników i włościan nazwano imieniem Bolesława Prusa dla upamiętnienia szerzonej przez autora oświaty zdrowotnej wśród ludu. W 2002 r. przed Pałacem Małachowskich proj. S. i Z. Strzyżyńscy została odsłoniętą ławeczka z Bolesławem Prusem.

  • Rejestr sprzedanych wydawnictw w latach 1927-1928 w księgarni M. Arcta w Lublinie, w którym znajdują się także dzieła Bolesława Prusa.
    zespół: 35/695/0, M. Arct i S-ka, Spółka z o.u. w Lublinie, sygn. 15.

BIBLIOGRAFIA

  • Polski Słownik Biograficzny, T. VIII, Wrocław  1959
  • Pieścikowski E., Bolesław Prus, Warszawa 1977
  • Tokarzówna K., Młodość Bolesława Prusa, Warszawa 1981
  • Tokarzówna K., Fita Stanisław, Bolesław Prus 1847-1912. Kalendarium życia i twórczości, Warszawa 1969
  • Woźniakiewicz-Dziadosz M. (red.),  Bolesław Prus: pisarz, publicysta, myśliciel, “Obrazy Kultury Polskiej”, Lublin 2003

Publikacja źródła:

  • Tokarzówna K., Fita S., Bolesław Prus 1847-1912. Kalendarium życia i twórczości, Warszawa 1969, s. 11;