Ściegienny, Piotr

ks. Piotr Ściegienny (1801-1890) – ksiądz katolicki, polski działacz niepodległościowy, przywódca chłopski.

Syn Wojciecha, leśniczego i sołtysa wsi Bilcze i Franciszki. Rodzice Ściegiennego należeli do średnio zamożnej rodziny chłopskiej. Po zakończeniu edukacji, pracował jako urzędnik i chłopski nauczyciel. W 1827 r. wstąpił do zakonu pijarów. Po miesiącu pobytu w Warszawie, ze względu na swoje nauczycielskie doświadczenie, został przeniesiony do pijarskiej szkoły wydziałowej w Opolu Lubelskim, gdzie przygotowywał się do stanu duchownego oraz nauczał w miejscowej szkole. Powstanie listopadowe spędził w Opolu, gdzie jako kleryk wygłaszał kazania patriotyczne i opatrywał rannych w miejscowym lazarecie. W 1832 roku otrzymał święcenia kapłańskie i został wikarym w Opolu. Po skasowaniu zakonu piastował funkcję wikarego, a później proboszcza w parafii w Wilkołazie (gdzie zamieszkiwało dwóch jego braci: Dominik i Karol) oraz w Chodlu. Od ok. 1840 r. rozpoczął agitację rewolucyjną wśród chłopów na Lubelszczyźnie i Kielecczyźnie. Zwerbował do współpracy znaczną część duchowieństwa i inteligencji, nawiązał kontakt z organizacjami rewolucyjnymi i niepodległościowymi. Swoje poglądy rozpowszechniał w kopiowanych ręcznie broszurkach, które rozprowadzał wśród chłopów.

Spod jego rąk wyszła m.in. Złota książeczka – streszczenie dziejów ludzkich, wyjaśniająca przyczyny nierówności i ucisku narodowościowego na ziemiach polskich. Uchodzi również za autora fałszywej bulli papieskiej pt. List Ojca Świętego Grzegorza Papieża do rolników i rzemieślników, która nawoływała chłopów polskich do walki zbrojnej o wolność. W latach 1842-1844 założył konspiracyjny Związek Chłopski. W porozumieniu z innymi organizacjami konspiracyjnymi wyznaczył termin wybuchu powstania chłopskiego na październik 1844 r., jednakże 24 X został aresztowany przez policję carską, a w 1846 r. skazany na śmierć i wykluczony ze stanu kapłańskiego. W ostatniej chwili przed egzekucją dotarł carski akt łaski, zamieniający karę śmierci na chłostę i bezterminową katorgę. Został zesłany do kopalni w Nerczyńsku. Do Polski z Sybiru wrócił w 1871 r. Dzięki staraniom biskupa lubelskiego Wnorawskiego, odzyskał utracone godności kapłańskie i otrzymał stanowisko kapelana w Szpitalu Bonifratów w Lublinie, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł 6 listopada 1890 r. Pochowany na cmentarzu katolickim przy ul. Lipowej w Lublinie. W okresie międzywojennym przy jego grobie kończyły się manifestacje robotnicze i pochody z okazji 1 maja.


  • Akta administracji dóbr Ordynacji Zamoyskiej dotyczące szkółki elementarnej w Wilkołazie, w której pracował ks. Piotr Ściegienny.
    Daty skrajne poszytu: 19 lipca 1834 r.- 8 maja 1836 r.
    zespół: 35/71/0, Akta Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca, sygn. 15274.

  • Informacja o działalności uświadamiającej włościanom ich prawa głoszonych przez Dominika Ściegiennego w myśl nauk i poglądów brata ks. Piotra we wsi Wilkołaz z 1858 r.,
    zespół: 35/115/0 -Rządu Gubernialnego Lubelskiego, Akta Tajne, sygn. 137.

W świetle zachowanych dokumentów trudno jednoznacznie określić poglądy Piotra Ściegiennego. Ks. Piotr Ściegienny był zwolennikiem walki o niepodległość Polski i o pełne uwłaszczenie chłopów. Postulował zniesienie wielkiej własności ziemskiej. Walkę przeciw posiadaczom chłopi mieli prowadzić wspólnie z mieszkańcami miast i “dobrymi panami”, dobrowolnie wyzbywającymi się swej ziemi. Po przebudowie wsi miała nastąpić walka o “pełną swobodę”, prowadzona razem z ludem rosyjskim i zakończona zniesieniem monarchii. W swej działalności i poglądach opierał się zawsze na autorytecie Kościoła, czego najlepszym przykładem jest List Ojca Świętego. Szczęście wieczne można było uzyskać według Ściegiennego tylko przez “walkę z Moskalami”; tak miało wynikać z “prawdziwego wykładu nauk Jezusa Chrystusa”.


  • Akt zgonu ks. Piotra Ściegiennego, zmarłego 6 listopada 1890 r. w Lublinie
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 16 października 1890 r.
    zespół: 35/1861/0, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Mikołaja i św. Agnieszki w Lublinie (Kalinowszczyzna), sygn. 83, nr aktu 218/1890 r.

  • Manifestacja nad grobem ks. Piotra Ściegiennego w Lublinie w 1905 r.- fotografia rysunku Owickiego
    Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Lublin, 1905 r.
    zespół: 35/1410/0, Zbiór fotografii [ikonografii], spis II, sygn. 122.

  • Grób ks. Piotra Ściegiennego na cmentarzu komunalnym przy ulicy Lipowej w sekcji XIV
    Autor i data wykonania fotografii: Anatoliusz Czerepiński lubelski fotograf, 1963 r.
    Zespół: 35/2407/153, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Lublinie, sygn. 160.

BIBLIOGRAFIA

  • Balicka Z., Ksiądz Piotr Ściegienny, Warszawa 1929
  • Caban M., Kalwat W., Piotr Ściegienny – rewolucjonista w sutannie [w:] Mówią Wieki, z. 12, 2007
  • Djakow W., Piotr Ściegienny, ksiądz-rewolucjonista, Warszawa 1974
  • Mirończuk T., Ksiądz Piotr Ściegienny – ewangelia i czyn, Kluczbork 2003
  • Tyrowicz M., Bibliografia literatury i źródeł drukowanych dotyczących księdza Piotra Ściegiennego (1800-1890), Kraków 1949
  • Wycech Cz., Ksiądz Piotr Ściegienny, Warszawa 1953