Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861) pseud.: Toulouzan, – książę herbu (własnego), polski mąż stanu, pisarz, poeta, mecenas sztuki i kultury, odznaczony Orderem Orła Białego.
Syn Adama Kazimierza i Izabeli z Flemingów. Otrzymał wszechstronne wykształcenie. Był uczestnikiem konfederacji targowickiej. Za udział w bitwie pod Grannem otrzymał Order Virtuti Militari. W celu ratowania dóbr rodzinnych wraz z bratem wyjechali do Petersburga, gdzie podjęli służbę wojskową. Car Aleksander I nominował go na ministra spraw zagranicznych. Zdobyte doświadczenia oraz wiedza została wykorzystana przez niego w czasie formowania ustroju nowego państwa. Otrzymał on wówczas nominalną godność senatora-wojewody oraz członka Rady Administracyjnej. Jednakże ze względu na pogarszające się relacje z carem oraz Nowosilcowem postanowił wycofać się z życia politycznego i poświecić się interesom rodowym. W tym samym czasie księżna Izabela wyraziła zgodę na jego małżeństwo z Anną Sapieżanką. Po wykryciu spisku filaretów na Uniwersytecie Wileńskim Czartoryski podaje się do dymisji i rozpoczyna podróż po krajach Europy Zachodniej, gdzie szuka poparcia dla sprawy polskiej. Po objęciu rządów przez cara Mikołaja I, książę staje się właściwym centrum legalnego oporu w Królestwie. Tworzy Tymczasowy Rząd, który następnie przekazuje pierwszemu dyktatorowi powstania Chłopickiemu. Tworzy dodatkowo Radę Najwyższą Narodową, w której sam obejmuję wydział spraw zagranicznych. Po detronizacji cara, przejmuje władzę najwyższą w pięcioosobowym Rządzie Narodowym. 17 sierpnia 1831 r. opuszcza Warszawę, udając się za granicę do Anglii, aby ostatecznie osiąść na stałe we Francji. To właśnie Paryż a ściślej mówiąc Hotel Lambert, tj. pałac zamieszkiwany przez Czartoryskich w Paryżu na wyspie św. Ludwika, stał się nie tylko ośrodkiem polskiej polityki zagranicznej w dobie tzw. Wielkiej Emigracji, ale także centrum kultury i oświaty narodowej. Następcą swoim wyznaczył syna Władysława. Zmarł 15 lipca 1861 r. w Montfermeil.
- Akt małżeństwa księcia Adama Jerzego Czartoryskiego z księżniczką Anną Sapieżanką
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Radzyń Podlaski, 25 września 1817 r.
zespół: 35/1908/0, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Radzyniu, sygn. 26, akt małżeństwa nr M70/1817 r.
- Zapowiedzi ślubu księcia Adama Jerzego Czartoryskiego z księżniczką Anną Sapieżanką
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Radzyń Podlaski, 1 września 1817 r.
zespół: 35/1908/0, ASC Parafii Rzymskokatolickiej w Radzyniu, sygn. 25
- Umowa na 6-letnią dzierżawę folwarku Okuninka, zawarta pomiędzy jej właścicielami Izabellą z Flemingów i Adamem Czartoryskimi a Janem Goształd Bukrabą
Miejsce i data sporządzenia dokumentu: Terespol, 24 czerwca 1808 r.
zespół: 35/86/0, Archiwum Zamoyskich z Włodawy z lat 1772-1939, sygn. 102.
